Jakże dumni jesteśmy, kiedy podkreśla się naszą przynależność do kultury śródziemnomorskiej. I choć czasami wiry historii sprawiały, że środek ciężkości niebezpiecznie oddalał się od helleńskiej i romańskiej krynicy w kierunku wschodnich stepów, to jednak przyciąganie południa okazywało się w dwójnasób silniejsze, bo w parze z zachodem zawsze postrzegane było. Północ natomiast nieodmiennie rezerwowaliśmy dla białych niedźwiedzi i duchów.
Włosi chyba nigdy nam znacząco nie podpadli. Nawet podczas wojny. Jak Monte Cassino - to przecież Niemcy, jak Warszawa – to Giuseppe, a Franek Dolas to bordello. Później fiat, choćby i malutki. I Juventus z Bońkiem.
A ten język, taki śpiewny pełnym głosem. Ile to bajecznych w nim słów, których znaczenia nawet nie staramy się dociec, bo tak brzmią, że nam już więcej nic nie potrzeba. Scirocco, catenaccio, travicello, piaggio, tabucchi…
Pod byle pretekstem zagadałem do niego. Mógł się zezłościć, mógł coś odburknąć i powrócić do swojego skrobania. Mógł, ale tego nie zrobił. Gdy dowiedział się w dodatku, skąd pochodzę, oko mu błysnęło. Zaczęliśmy niespieszną rozmowę, mieliśmy wszak czas. To był Antonio Tabucchi. Powiedział mi, że właśnie pracuje nad kolejną książką. Że będzie to zbiór opowieści o przemijaniu, pamięci i zapomnieniu. I że chce, żeby ich akcja toczyła się w przeróżnych miejscach w Europie. Żeby pokazywały, jak historia ludzi wynosi i jak ich odsuwa. I spytał, czy może znam jakąś tego typu opowieść z własnego życia. Zastanowiłem się. Tak, znam. I opowiedziałem mu.
* * *
Ten chłopak mieszkał w moim bloku. Pochodził z biednej rodziny. Jego matka handlowała kwiatami i jakimiś warzywami z działki. Jego ojca niemal nie pamiętam. On zaś był chory. Miał krzywe kości. Wszystko, co pozostało w mojej pamięci, a co się z nim kojarzy, kojarzy się także z latem, z wakacjami. Gdy robiło się ciepło, wychodził powoli z domu i siadał na podwórkowej ławce, wystawiając krzywe nogi ku słońcu, chłonąc witaminę D. Nie kolegowaliśmy się z nim zbytnio. Był inny, mniej sprawny, nie grał w piłkę. Siadał na tej ławce, dostawał od matki słonecznika, albo torbę wiśni czy gotowanego bobu – i tak trwał sam chyba bez przerwy aż do zachodu słońca. W pochmurne dni nie widywaliśmy go wcale.
Lata mijały, dorośliśmy, wyprowadziliśmy się, straciliśmy z oczu. W kraju zmienił się ustrój. Przyszły nowe czasy. Pewnego razu zobaczyłem go w telewizji. Chłopaka z krzywymi kośćmi. Poznałem go z trudem. Nosił czerwone szelki. Był jednym z pierwszych maklerów giełdowych. A wtedy makler to był symbol przemian. Nie wiem, jakimi drogami doszedł do tego zawodu. Ale udało mu się. Udzielał wywiadów, tłumaczył, na czym polega jego praca, co to rynek kapitałowy, akcje, hossa i bessa. Był kimś. Dumnie zatykał kciuk za czerwoną szelkę. Krzywe kości chyba mu się wyprostowały. Ale krótko trwała jego hossa. Pojawiła się pierwsza giełdowa afera, w gazecie wyczytałem jego nazwisko wśród tych, którzy ponoć byli zamieszani w jakieś machlojki, że niejawne informacje, nieuczciwe zakupy czy sprzedaże. I że giełda młoda, uczy się, ale dla spekulantów na niej miejsca nie ma. I został wyrzucony z pracy z wilczym biletem. Czy on sam kombinował, czy też kombinował kto inny, a z niego uczyniono kozła ofiarnego – nie wiem. Wiem, że kilka lat później, w lecie, przechodziłem obok bloku, w którym spędziłem lata chłopięce. Na podwórkowej ławce siedział siedział przygarbiony mężczyzna, nogi miał wyciągnięte przed siebie, skubał pestki słonecznika. Było pochmurno i chłodno.
* * *
Kończyłem opowieść, gdy przez lotniskowe głośniki obwieszczono, że strajk właśnie dobiegł końca, loty zostają wznowione, a pasażerowie lecący do Warszawy proszeni do wejścia 9. Antonio uścisnął mi rękę, podziękował i życzył miłego lotu. Chwyciłem torbę i w dobrym humorze skierowałem się do odpowiedniej bramki. Pomyślałem, że kto wie, może Tabucchi wykorzysta moją opowieść. Coś ujmie, coś doda, przerobi, ale sama osnowa pozostanie. To będzie mój wkład we włoską literaturę. I wkład chłopaka z krzywymi kośćmi.
Cóż, płonna to była nadzieja. Tabucchi spotkał też Piesiewicza i to jego opowieść bardziej mu się spodobała. Piesiewicz wtedy jeszcze nie był senatorem, był tylko prostym prawnikiem i scenarzystą. Jednak był bliżej wielkiej historii.
Dziewięć jest opowieści w zbiorku „Czas szybko się starzeje”. Wydaje mi się, że powstawały na różnych lotniskach. W wielu miastach Europy. Wszak kultura europejska wiele zawdzięcza nie tylko swoim śródziemnomorskim korzeniom, ale także podróży. Wartości kulturowe peregrynowały wraz z podróżnymi, znajdując sobie coraz to nowe siedliska. Wartości dzięki podróży zyskiwały dynamikę. Dynamika prowokowała przemiany. Przemiany rodziły nowe wartości. To jest dowód na to, że historia kołem się toczy. c.b.d.u.
Antonio Tabucchi, Czas szybko się starzeje, Czytelnik 2010
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz